Kto czyta nie błądzi...

 

Ostatnio w zakresie popularyzacji numizmatycznej wiedzy sporo się dzieje. Nie wspominając o prężnie działającym Portalu Numizmatycznym, który wczoraj obchodził swoje trzecie urodziny (sto lat!) i grupie dyskusyjnej PN (na której ostatnio pojawia się sporo tematów z II RP), Kronikach Numizmatycznych, które w zeszłym roku z pewnością wprowadziły nowy standard jeśli chodzi o wydawnictwa drukowane, kilka dni temu niczym oko Saurona spojrzało na mój fanpage tajemnicze Oko Kolekcjonera (projekt zaczyna się bardzo ciekawie, także koniecznie sprawdźcie ten profil: Okiem Kolekcjonera). Jeden z ostatnich wpisów OK dotyczył „zestawu startowego” numizmatyka, który stał się inspiracją do napisania niniejszego wpisu.

Na blogu miały być ciekawostki, miało być o moich monetarnych przygodach i odkryciach. Z całą pewnością jednak nie byłoby ich, gdyby nie literatura.

Poniżej znajdziecie krótkie omówienie trzech książek skupiających się na mennictwie II RP, które miały i wciąż mają duży wpływ na mój numizmatyczny rozwój.

Specjalizowany Katalog Monet Polskich XX i XXI w. – część druga II Rzeczpospolita, Generalne Gubernatorstwo 1918-1945 – Jerzy Chałupski

Początek mojej przygody z "poważną" numizmatyką miał miejsce stosunkowo niedawno. Otrzymana w 2020 r. w prezencie pięciozłotówka z Marszałkiem przypomniała o dziecięcej pasji do kolekcjonowania monet. Kupiłem pierwszy lepszy katalog, zacząłem orientować się mniej więcej w nakładach i cenach, obserwować rynek, uczyć się oceniać stan zachowania. Po pierwszych świadomych zakupach, te małe metalowe krążki zaczęły wciągać, a ja jak kania dżdżu łaknąłem dowiedzieć się o nich czegoś więcej niż rzadkość, stan zachowania czy wartość. Zacząłem szukać opracowań, które w przystępny sposób całościowo wprowadziłyby mnie w świat monet II RP.

W jednym z filmików na swoim kanale Damian Marciniak polecał katalog Pana Jerzego Chałupskiego. 29 grudnia 2020 r. złożyłem zamówienie i nie rozczarowałem się. 

Katalog ten stał się dla mnie swoistym drogowskazem do prowadzenia  późniejszych własnych "śledztw". Pan Jerzy wyróżnia w nim zidentyfikowane warianty i odmiany obiegowych monet, dokładnie je opisując i wskazując obrazowo różnice. Jest rys historyczny, są nawiązania do prasy i dokumentów z epoki, są ciekawe zdjęcia, jest trochę o technologii produkcji, trochę o destruktach, są ciekawostki, są też informacje o falsyfikatach i ich identyfikacji. Wydawnictwo to, choć w istocie jest katalogiem, czyta się jak dobrą książkę (do której warto wracać). Sporo wiedzy i treści za niewielkie pieniądze – polecam!

Katalog dostępny jest TUTAJ

Jednocześnie, jeśli jeszcze nie mieliście przyjemności – zachęcam do odwiedzania bloga Pana Jerzego: Zbierajmy Monety, jak również do lektury jego archiwalnych felietonów dostępnych TUTAJ.

Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939 – Janusz Parchimowicz

Katalog Pana Janusza Parchimowicza początkowo odpuściłem myśląc, że za jego cenę mogę kupić przecież całkiem niezłą monetę, a poza tym to w większości o monetach próbnych, a mnie przecież interesują monety obiegowe. Na szczęście dość szybko zrozumiałem, że takie myślenie to błąd, a monety próbne (zarówno próby technologiczne, jak i te „kolekcjonerskie”) mogą nam sporo powiedzieć o historii monet obiegowych.

W pierwszej połowie 2021 r. nadarzyła się okazja do nabycia drugiego wydania katalogu. Do dziś nie żałuję żadnej złotówki.

Będący efektem wielu lat pracy, muzealnych kwerend, poszukiwań i obserwacji katalog, jest swoistym atlasem świata monet II RP, w którym wiele egzemplarzy po raz pierwszy zostało zaprezentowanych szerszej publiczności. Bogato ilustrowany, systematyzuje i kataloguje odmiany monet obiegowych i próbnych (zarówno technologicznych, jak i tych „kolekcjonerskich”). Zawiera sporo ciekawostek, a także materiały dodatkowe jak zdjęcia tekturowych wzorów monet, notatki Gustawa Soubise-Bisiera, czy zdjęcia odnalezionych w 2010 r. nieznanych stempli ze zbiorów Gabinetu Numizmatycznego Mennicy Polskiej. Katalog referencyjny, do którego zaglądam bardzo często i który jednocześnie stanowi dla mnie punkt zapalny do wzmożonych poszukiwań i odkrywania kolejnych tajemnic dotyczących umieszczonych w nim obiektów.

Moneta i banknot w latach 1924-1925 – Jacek Strzałkowski

Ostatnią z pozycji, którą chciałem dziś Wam polecić jest niepozorna książka autorstwa Pana Jacka Strzałkowskiego. Wydana w 1990 roku w nakładzie 500 egzemplarzy, na 63 stronach (wypełnionych od góry do dołu tekstem) zawiera bezcenne informacje dotyczące początków mennictwa oraz pieniądza papierowego II RP (wbrew tytułowi – nie tylko w latach 1924-1925). Ogrom pracy autora poświęcony zebraniu materiału źródłowego (prasy i dokumentów z epoki, w tym m.in. cenników MP i komunikatów GNMP/MNMP) zaowocował pełnym treści, niezwykle ciekawym i kompleksowym opracowaniem w czasach, kiedy nie było repozytoriów cyfrowych. Ciekawostki z interakcji z kolekcjonerami, jak również próby podejścia do niewyjaśnionych zagadek dodatkowo wzbogacają tę pozycję. Wiele z moich nocnych poszukiwań w repozytoriach zapewne zakończyłoby się wcześniej, gdybym miał ją wtedy pod ręką.

Książka od czasu do czasu pojawia się w ofertach aukcyjnych. W listopadzie na aukcji Antykwariatu kolekcjonujemy.pl osiągnęła rekordową do tej pory cenę 515 zł. Cena do treści, a także samej wartości kolekcjonerskiej książki nie jest mocno przesadzona. Warto jednak śledzić popularne serwisy aukcyjne, a także grupy FB, bo choć podobno nie ma okazji w numizmatyce, to mi w zeszłym roku w końcu udało się zdobyć własny egzemplarz za… 25 zł+KW.

Opracowania Pana Jacka Strzałkowskiego są niezwykle ciekawe i wniosły sporo informacji do stanu wiedzy o mennictwie i medalierstwie II RP (choćby referencyjny Katalog Medale Polskie 1901 -1944, czy broszurowe wydania: Projekty Monet Polskich 1923-1938, Plakiety Mennicy w Warszawie 1926 -1939). Byłoby super, gdyby doczekały się reedycji. [We wpisie: Poległym na polu chwały wspominałem, że od wielu miesięcy poszukuję bezskutecznie monografii: „Stanisław Roman Lewandowski - rzeźbiarz i medalier” – jeśli ktoś z Was ma pomysł jak ją zdobyć, serdeczna prośba o informacje.]

Pan Jacek Strzałkowski wciąż publikuje – koniecznie sprawdźcie kilka ostatnich numerów Gdańskich Zeszytów Numizmatycznych.

Co dalej?

Do powyższych pozycji dołożyłbym jeszcze kilka, choćby katalog Władysława Terleckiego, czy jego monografię dot. Mennicy Warszawskiej. Ale co dalej? Czy warto jeszcze szukać, skoro w zasadzie wszystko jest już opisane?

Opracowania są tworzone na podstawie aktualnej wiedzy danego autora i na podstawie zgromadzonego przez niego materiału. Wyciągane wnioski również zależą od powyższych czynników. Naturalnie obarczone są ryzykiem popełnienia błędów, przeoczenia, bądź brakiem dostępu w danym momencie do odpowiednich materiałów źródłowych. Wiele kwestii dotyczących mennictwa II RP do tej pory pozostaje nierozwiązanych, a nawet te, które wydają się być dobrze opracowane mogą być przecież weryfikowane i uzupełniane w oparciu o nowe, dostępne dziś informacje i odkrycia (dotyczy to również polecanych przeze mnie wyżej publikacji). 

Dlatego w kolejnym kroku warto poświęcić czas na własne poszukiwania ukierunkowane na najbardziej frapujące nas kwestie. Lektura źródeł z epoki, odwiedzanie forów internetowych, poszukiwania innych opracowań w czasopismach i serwisach numizmatycznych, zadawanie pytań, łączenie kropek, stawianie tez i podważanie ich, wymiana poglądów - cały czas zachowując otwarty i nie bezkrytyczny umysł (zarówno w odniesieniu do opracowań uznanych autorów, w odniesieniu do własnych tez, jak i w odniesieniu do epokowych materiałów źródłowych) - prowadzą do rozwoju wiedzy własnej, jak również mogą przyczyniać się do rozwoju ogólnego stanu wiedzy o mennictwie tego okresu, jednocześnie będąc wspaniałą rozrywką intelektualną.

O źródłach z epoki będzie w jednym z kolejnych wpisów. 

Tymczasem zachęcam Was jeszcze do obserwowania fanpage’a na FB, gdzie ostatnio wrzuciłem kilka humorystycznych prasówek na dobranoc... była też Złota Rybka J 

Z pozdrowieniami,

Krzysiek  

P.S. Dajcie znać w komentarzach jeśli znacie jeszcze jakieś ciekawe wydawnictwa książkowe poświęcone głównie monetom II RP. A może w swoim TOP 3 umieścilibyście inne pozycje?