Fałszowanie monet
Jeśli śledzicie dobranocki na fanpage'u to wiecie już, że fałszerstwa z epoki stały się dla mnie kolejnym ciekawym wątkiem mennictwa II RP wartym zgłębienia. Fałszowanie monet w Odrodzonej Rzeczypospolitej było plagą, której codzienna prasa poświęcała dużo uwagi. Dzięki temu, a także innym archiwalnym dokumentom można z powodzeniem pokusić się o identyfikację bohaterów prasowych historyjek. To sprawia, że zarówno pod kątem kolekcjonerskim, jak i badawczym jest to niezwykle interesujący temat i z pewnością zagości tutaj jeszcze nie raz. Dziś krótkie, acz kompleksowe wprowadzenie do tematu fałszerstw monet II RP (z epoki). Narratorem tym razem nie będę ja, a nadkomisarz Policji Państwowej Karol Penkala, który w dwudziestym numerze pisma: "Na Posterunku" z dnia 14 maja 1939 r. popełnił świetny artykuł dotyczący fałszerstw, który pozwoliłem sobie przytoczyć poniżej (źródło: polona.pl). Miłej lektury!
Z pozdrowieniami,
Krzysiek
FAŁSZOWANIE MONET - Karol Penkala, nadkomisarz P.P.
Przestępstwo fałszowania pieniędzy i papierów wartościowych, mających znaczenie pieniądza, stanowi przestępstwo swoiste i należy do kategorii przestępstw cięższych ze względu na to, iż przedmiotem zamachu jest tutaj nie tylko przywilej Państwa np. wybijania monet, ale przede wszystkim życie gospodarcze w Państwie, które przez fałszowanie pieniędzy może być narażone na szwank. Przestępstwo to znane jest od najdawniejszych czasów, ze specjalnym nasileniem występowało jednak przede wszystkim w czasie wojen i po wojnach; także po ostatniej wielkiej wojnie rozszerzyło się wprost epidemicznie na całej kuli ziemskiej, nabierając charakteru międzynarodowego.
Życie gospodarcze Państwa może być nie tylko narażone na szwank przez fałszowanie pieniędzy krajowych w kraju, ale także przez fałszowanie pieniędzy obcych, gdyż fałszowanie pieniądza jakiegokolwiek może poderwać stosunki ekonomiczne na terenie międzynarodowym, utrudniać kredyt, szkodzić handlowi, gdziekolwiek byłby przedstawiony do zapłaty za wartości rzeczywiste. Dlatego też polski kodeks karny nie traktuje fałszowania pieniędzy jako przestępstwa skierowanego przeciw własnemu tylko społeczeństwu lub Państwu, ale uważa je za przestępstwo międzynarodowe.
Przestępstwo to doprowadziło zresztą również do międzynarodowego współdziałania i skoordynowania wysiłków przy jego zwalczaniu przez podpisanie przez cały szereg państw dn. 20.IV 1929 r. specjalnej konwencji w Genewie. Konwencja weszła w życie 22.II 1931 r., a w r. 1934 Polska ratyfikowała ją i od 15 września tego roku zaczęła ona Polskę obowiązywać. W centralnych urzędach policyjnych państw, które ratyfikowały konwencję, istnieją na jej podstawie specjalne placówki dla tępienia wszelkich przejawów przestępstwa fałszowania pieniędzy t.zw. „Biura Centralne do zwalczania fałszowania pieniędzy".
Aby jednak móc skutecznie zwalczać fałszowanie pieniędzy i papierów wartościowych, trzeba przede wszystkim wiedzieć, jakich sposobów fałszerze używają do wykonywania fałszerstw i po czym można falsyfikaty rozpoznać. W niniejszym artykule omówię wyłącznie sprawę falsyfikatów monet.
Fałszowanie monet odbywa się przez:
a) odlew i wybijanie (wytłaczanie, sztancowanie),
b) pomniejszanie zawartości kruszcu,
c) przerabianie.
Odlewanie
Dla dokonania odlewu fałszerz wybiera monetę dobrą, niezniszczoną, przeważnie nową i przygotowuje dla każdej strony monety matrycę. Materiał, z jakiego fałszerze monet sporządzają matryce, to przeważnie:
- gips najlepszego gatunku (zob. ryc. 1)
 |
| Ryc. 1. Normalnie używana przez fałszerzy forma do odlewania monet z gipsu |
- lub t. zw. masa wyściółkowa używana w dentystyce (zob. ryc. 2);
 |
| Ryc. 2. Przybory do odlewania falsyfikatów w formach z masy wyściółkowej |
- ale także metalowe matryce (zob. ryc. 3) służą do sporządzania falsyfikatów lanych.
 |
| Ryc. 3. Forma metalowa do odlewania falsyfikatów |
Do odlewu używają stopów metali, posiadających niską temperaturę topienia, przeważnie cyny, cynku, ołowiu i mosiądzu; dla nadania stopowi większej twardości dodają antymonu. Jedna matryca gipsowa wystarcza na odlanie najwyżej 10 sztuk dobrych falsyfikatów; matryce metalowe wystarczą do odlania ilości prawie nieograniczonej, zależnie oczywiście od dokładności wykonania matryc.
Ustalono jednak, że fałszerze doświadczeni przygotowują do odlewów w gipsie dla każdej fałszywej monety oddzielną matrycę. Monety tego rodzaju są oczywiście bardzo trudne do rozpoznania jako fałszywe i łatwe są do rozpowszechniania (zob. ryc. 4).
 |
| Ryc. 4. Formy gipsowe przeznaczone do odlewów po jednym falsyfikacie |
Po odlaniu często następuje jeszcze pozłacanie, posrebrzanie lub niklowanie, zależnie od wartości sfałszowanej monety - przeważnie sposobem galwanoplastycznym. Przyrząd używany do galwanoplastyki składa się z baterii o kilku ogniwach i wanienki, napełnionej roztworem soli metalu, który ma fałszerzowi służyć do pokrywania falsyfikatów cienką warstwą, np.srebra lub niklu.
Tłoczenie
 |
| Ryc. 5. Tłoczarka prymitywna |
 |
| Ryc. 6. Tłoczarka lepsza |
- fałszerze muszą wykonać właściwe stemple ze stali lub brązu z rysunkami moletu (ząbków na otoku) (ryc.7 i 7a),
 |
| Ryc. 7 i 7a. Przyrządy do wykonywania ząbków |
awersu (strony monety posiadającej figurę alegoryczną) (ryc. 8 i 8a)
 |
| Ryc. 8 i 8a. Stemple z figurą alegoryczną do wytłaczania awersu falsyfikatów |
i rewersu monety (strony z godłem państwowym) (ryc. 9 i 9a), która ma być podrobiona.
 |
| Ryc. 9 i 9a. Stemple z godłem państwowym do wytłaczania rewersu falsyfikatów |
Stempel taki przygotowują oczywiście pierwszorzędni fachowcy, ale mimo to nie będzie on tak dokładny, jak sporządzony w mennicy państwowej, przez co falsyfikaty można niejednokrotnie już rozpoznać przez porównanie z monetą prawdziwą. W falsyfikatach wytłaczanych spotykamy w Polsce monety wykonane z mosiądzu i posrebrzane, monety wykonane z żelaza i poniklowane, monety wykonane z niklu (1-złotowe i 50 gr) oraz ze stopów srebra z miedzią.
Pomniejszanie
Fałszowanie monet przez pomniejszanie polega na zmniejszeniu zawartości kruszcu w monecie prawdziwej, co oczywiście opłaca się tylko przy monetach złotych, których obecnie nie ma w obiegu. Moneta zostaje przez odpowiednie zabiegi mechaniczne lub chemiczne pozbawiona pewnej części kruszcu, co normalnie nie da się na pierwszy rzut oka zauważyć; czasami zdarzało się, że moneta złota została wydrążona, a w tym miejscu wypełniona innym metalem.
Przerabianie
Obok wyżej omówionych metod fałszowania pieniądza przez podrabianie i pomniejszanie, istnieje jeszcze przerabianie przez nadawanie monetom o mniejszej wartości pozorów wyższej wartości; odbywa się to albo sposobem galwanoplastycznym, albo nawet przez wybicie na monetach wycofanych z obiegu lub zagranicznych mniej wartościowych stempli o większej wartości.
Rozpoznawanie fałszerstw
Rozpoznać monety fałszywe lane można przez badanie:
1) Dźwięku; moneta lana rzadko ma dźwięk monety prawdziwej, który bywa prawie zawsze jasny i charakterystycznie dźwięczny. Czasami jednak także moneta prawdziwa może mieć dźwięk głuchy, np. pęknięta.
2) Wielkości i grubości; rozmiary monety lanej różnią się niekiedy dość znacznie od rozmiarów monety prawdziwej.
3) Wagi, która będzie mniejsza lub większa, po uwzględnieniu odnośnej tolerancji bicia i ścierania. Fałszerz z trudnością może dopasować wagę falsyfikatów do monet prawdziwych, gdyż metale przez niego używane mają inną wagę, aniżeli metale monet autentycznych. Przy sporządzaniu stopów fałszerz więcej zwraca uwagi na otrzymanie właściwego koloru monety i dlatego nie zawsze może uwzględnić wagę.
4) Dotyku; falsyfikaty lane mają powierzchnię mniej lub więcej szorstką, posrebrzane gładką, falsyfikaty z cyny lub z domieszką cyny — tłustawą, a śliską — jeśli falsyfikaty nacierane były rtęcią dla nadania im koloru białego.
5) Twardości metalu; ponieważ fałszerze używają metali łatwotopliwych, które są miękkie, toteż w większości wypadków wytworzone monety mają twardość mniejszą od monet prawdziwych, co można sprawdzić przez tarcie na szorstkim kamieniu, przez próbowanie zginania w palcach lub zarysowanie nożem lub także tępym narzędziem.
6) Obróbki otoku falsyfikatu; jeżeli moneta posiada molet ząbkowany lub też każdy inny, stosunkowo łatwo można nawet gołym okiem ustalić różnicę w porównaniu z monetą prawdziwą. Ponadto będzie można zawsze zauważyć w miejscu odpowiadającym kanałowi, przez który stop wlano do formy, lub też w miejscach, w których stop wystąpił poza formę, ślady spiłowania i dodatkowego nacinania ząbków (ryc.10)
 |
| Ryc. 10. Wystąpienie stopu poza formę (Widoczne są również miejsca, w których odcięto wystający poza brzegi monety odlew kanału formy) |
7) Obrazu awersu i rewersu; kontury i szczegóły rysunku oraz napisów, ostre na oryginale, są na monecie lanej przeważnie zaokrąglone, gdyż płynny stop ścina się przed zupełnym wypełnieniem misternych zagięć wzoru formy. Poza tym da się zauważyć przy mniej udatnych odlewach pewną ziarnistość na płaszczyznach równych, co jest bezwzględną cechą rozpoznawczą falsyfikatu.
8) Koloru; kolor monet lanych różni się prawie zawsze mniej lub więcej od monet prawdziwych. Jeżeli np. moneta podrobiona posiada większą domieszkę ołowiu, kolor jej będzie niebiesko-czarny i będzie nią można pisać na papierze, nadmiar miedzi powoduje zabarwienie żółte itp. W wypadkach, gdy moneta sfałszowana jest posrebrzona, należy w jednym miejscu lekko zeskrobać posrebrzenie, aby uzyskać kolor naturalny stopu. Pamiętać jednak trzeba, że również moneta prawdziwa srebrna, jeżeli zetknęła się np. z lekarstwem zawierającym rtęć, stanie się szarą, podobną do falsyfikatu.
9) Magnetyzmu; monety prawdziwe z niklu są przyciągane przez magnes - monety podrobione odlewane nie ulegają działaniom magnesu. Należy jednakże mieć na uwadze, że fałszerze wyrabiają również monety z żelaza, po czym je niklują lub też bezpośrednio z niklu, a takie na równi z prawdziwymi są przyciągane przez magnes. Rozpoznawanie monet fałszywych wytłaczanych odbywa się w analogiczny sposób, a różni się tylko wyglądem konturów rysunku, napisów, otoku itp., które są nadmiernie ostre i czasami nierówne. Dla orientacji i ewent. porównywania podaję poniżej tabelkę z cechami prawdziwości monet polskich, znajdujących się w obiegu:
Komentarze
Prześlij komentarz